Λαϊκός Πολιτισμός
Ο όρος "Λαϊκός Πολιτισμός" καλύπτει ένα ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων που, μέσα στο χρόνο, έχουν διαμορφώσει και προσδιορίσει την ταυτότητα του Κυπριακού Παραδοσιακού Πολιτισμού. Ειδικότερα, μπορεί κάποιος σήμερα να αναφερθεί στην "υλική" και την "άυλη" πολιτιστική κληρονομιά, με βάση τις μαρτυρίες που έχουν διασωθεί έως τις μέρες μας. Ο λαϊκός πολιτισμός έχει αποτυπωθεί μέσα από ένα πλούσιο φάσμα δραστηριοτήτων: παραδοσιακοί χοροί και δημώδης μουσική, κεντητική και υφαντική τέχνη, μεταξουργία, αγγειοπλαστική, αρχιτεκτονική, ξυλογλυπτική, καλαθοπλεκτική, λαϊκή ποίηση αργυροχρυσοχοΐα , θέατρο σκιών (Καραγκιόζης). Όλες αυτές οι τέχνες αποτελούν πολύ χαρακτηριστικές εκφάνσεις της κυπριακής παράδοσης και εκφράζουν τον ιδιαίτερο εσωτερικό κόσμο και χαρακτήρα των Κυπρίων. Πολλά παραδείγματα μπορεί να εντοπίσει κάποιος σε όλο το νησί, αφού ορισμένες από τις τέχνες αυτές είναι μέρος της καθημερινής ζωντανής παράδοσης (π.χ μουσική και χορός, μορφές της παραδοσιακής χειροτεχνίας, λαϊκή ποίηση κ.α).
Η Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας του Υπουργείου Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού παράγει και διαθέτει αξιόλογα δείγματα λαϊκής τέχνης και χειροτεχνίας, ενώ εξειδικευμένα εργαστήρια προσφέρουν τεχνογνωσία σε ανάλογους τομείς. Παράλληλα παρέχονται κίνητρα σε ορισμένες κοινότητες για τη δημιουργία μικρών μονάδων με στόχο την αναβίωση συγκεκριμένων χειροτεχνημάτων (π.χ δαντέλες της Αθηένου, του Κόρνου και του Κοιλανιού και η κεραμική του Κόρνου, του Φοινιού και του Αγίου Δημητρίου).
Στους εκθεσιακούς χώρους του Εθνογραφικού Μουσείου στη Λευκωσία, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει μια μεγάλη σειρά αριστουργημάτων λαϊκής τέχνης απ΄ όλη την Κύπρο, που καλύπτει όλες τις πτυχές της λαϊκής μας παράδοσης. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η συλλογή του τοπικού Μουσείου Λαϊκής Τέχνης της Γεροσκήπου στην Πάφο.
Μεγάλος αριθμός συγκροτημάτων δραστηριοποιείται σήμερα στον τομέα της παραδοσιακής μουσικής και του χορού. Με εμφανίσεις στην Κύπρο και στο εξωτερικό, καθώς και με τη διοργάνωση σεμιναρίων και συνεδρίων, οι φορείς αυτοί συμβάλλουν στη διατήρηση και προβολή του σημαντικού αυτού τομέα. Αρκετές από τις δραστηριότητες αυτές επιχορηγούνται από το Κράτος μέσα από τα προγράμματα χορηγιών των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού.
Στον τομέα της επιστημονικής έρευνας, τόσο το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών όσο και οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού έχουν να επιδείξουν μια αξιοζήλευτη σειρά εξειδικευμένων εκδόσεων που καλύπτουν πολλούς τομείς της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, προσφέροντας στη μετάδοση της γνώσης και στη συντήρηση της μακριάς παράδοσης της Κύπρου στην τέχνη και στον πολιτισμό. Πηγή:http://www.aboutcyprus.org.cy/gr/culture/folk-culture
Η Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας του Υπουργείου Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού παράγει και διαθέτει αξιόλογα δείγματα λαϊκής τέχνης και χειροτεχνίας, ενώ εξειδικευμένα εργαστήρια προσφέρουν τεχνογνωσία σε ανάλογους τομείς. Παράλληλα παρέχονται κίνητρα σε ορισμένες κοινότητες για τη δημιουργία μικρών μονάδων με στόχο την αναβίωση συγκεκριμένων χειροτεχνημάτων (π.χ δαντέλες της Αθηένου, του Κόρνου και του Κοιλανιού και η κεραμική του Κόρνου, του Φοινιού και του Αγίου Δημητρίου).
Στους εκθεσιακούς χώρους του Εθνογραφικού Μουσείου στη Λευκωσία, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει μια μεγάλη σειρά αριστουργημάτων λαϊκής τέχνης απ΄ όλη την Κύπρο, που καλύπτει όλες τις πτυχές της λαϊκής μας παράδοσης. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η συλλογή του τοπικού Μουσείου Λαϊκής Τέχνης της Γεροσκήπου στην Πάφο.
Μεγάλος αριθμός συγκροτημάτων δραστηριοποιείται σήμερα στον τομέα της παραδοσιακής μουσικής και του χορού. Με εμφανίσεις στην Κύπρο και στο εξωτερικό, καθώς και με τη διοργάνωση σεμιναρίων και συνεδρίων, οι φορείς αυτοί συμβάλλουν στη διατήρηση και προβολή του σημαντικού αυτού τομέα. Αρκετές από τις δραστηριότητες αυτές επιχορηγούνται από το Κράτος μέσα από τα προγράμματα χορηγιών των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού.
Στον τομέα της επιστημονικής έρευνας, τόσο το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών όσο και οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού έχουν να επιδείξουν μια αξιοζήλευτη σειρά εξειδικευμένων εκδόσεων που καλύπτουν πολλούς τομείς της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, προσφέροντας στη μετάδοση της γνώσης και στη συντήρηση της μακριάς παράδοσης της Κύπρου στην τέχνη και στον πολιτισμό. Πηγή:http://www.aboutcyprus.org.cy/gr/culture/folk-culture
Τσιαττιστά
Τα τσιαττιστά ("tsiattista poetic duellings") αποτελούν στοιχείο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας από το 2011. Τα Τσιαττιστά αποτελούν ένα από τα πιο ζωντανά κομμάτια της Κυπριακής λαϊκής ποιητικής δημιουργίας. Πρόκειται για αυτοσχέδια ποιητικά δημιουργήματα στιγμιαίας έμπνευσης, ως επί το πλείστον διαγωνιστικού χαρακτήρα. Γι’ αυτό ονομάζονται και τσιαττιστά του παλιωμάτου. Αυτός που τσιαττίζει, (συν)ταιριάζει στίχους με ενιαίο νόημα και περιεχόμενο σε έμμετρο δεκαπεντασύλλαβο.
Εκτός από τα τσιαττιστά του παλιωμάτου, υπάρχουν κι άλλα είδη, υποκατηγορίες θα μπορούσαμε να τις αποκαλέσουμε, όπως τα ερωτικά, κοινωνικά, βουκολικά, ακόμη και πολιτικού περιεχομένου. Τα αυτοσχέδια αυτά ποιητικά δημιουργήματα αποκαλούνται και τραγούδια γιατί οι ποιητάρηδες τα λένε τραγουδιστά με τη συνοδεία μουσικής (βιολί και λαούτο).
Η πιο συνηθισμένη φόρμα που χρησιμοποιείται για το τσιάττισμα στους ποιητικούς διαγωνισμούς είναι ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος σε δύο ομοιοκατάληκτους στίχους. Πολλές φορές όμως οι ποιητάρηδες χρησιμοποιούν και ένα έως δυο ακόμη στίχους, σε δεκαπεντασύλλαβο, οκτασύλλαβο, εξασύλλαβο, ακόμη και εννιασύλαβο. Στους επίσημους διαγωνισμούς επεκράτησε τελικά, το δίστιχο. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι η ομιλουμένη κυπριακή τοπική διάλεκτος.
Για να διαγωνιστεί κάποιος στα τσιαττιστά πρέπει να είναι καλός ποιητάρης, να έχει την ικανότητα πολύ γρήγορης σύνθεσης στοίχων και ταυτόχρονα την οξυδέρκεια να απαντά με αμεσότητα στον αντίπαλο του, παρασύροντας τον σε θεματολόγιο της δικής του επιλογής. Συχνά-πυκνά οι τσιαττιστάες απειλούν ο ένας τον άλλον, χλευάζουν και διασύρουν τους αντιπάλους τους, υπερτονίζοντας τις δικές τους ικανότητες ή χαρίσματα. Αρέσκονται δε να αυτοπροβάλλονται ως «δάσκαλοι» και αήττητοι ποιητάρηδες.
Τα τσιαττιστά έχουν έντονα κοινωνικό χαρακτήρα επειδή ακριβώς υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στους ποιητάρηδες και το ακροατήριο που μόνο στη περίπτωση των διαγωνισμών είναι «παθητικό». Σε όλες τις άλλες, διασκεδάσεις, γιορτές, γάμους, πανηγύρια, πολύ συχνά συμμετέχει στο τσιάττισμα, είτε δίνοντας το θέμα, είτε με ερωταπαντήσεις. Ως εκ τούτου τα τσιαττιστά αποτελούν ένα ισχυρό συνεκτικό κοινωνικό κρίκο αφού συμβάλλουν στην ψυχαγωγία και επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους κάθε ηλικίας, προσθέτοντας ποιότητα και χρώμα στις διάφορες εκδηλώσεις.
Παράλληλα, σε προσωπικό επίπεδο, το άτομο που θέλει να ασχοληθεί με το τσιάττισμα, πέραν του πηγαίου ταλέντου, που κι αυτό καλλιεργείται με την άσκηση, πρέπει να φροντίσει από μόνο του να αναπτύξει και ορισμένες δεξιότητες όπως καλά αντανακλαστικά, ετοιμότητα, αποστήθιση – απομνημόνευση στίχων, εμπλουτισμό του λεξιλογίου του, πλούσια φαντασία, ικανοποιητικές γενικές γνώσεις, άριστη γνώση της κυπριακής διαλέκτου, της λαϊκής ποίησης και της προϊστορίας (παλαιότερους ποιητάρηδες και το έργο τους). Πηγή: http://www.typos.com.cy/cat/26/article/616
Εκτός από τα τσιαττιστά του παλιωμάτου, υπάρχουν κι άλλα είδη, υποκατηγορίες θα μπορούσαμε να τις αποκαλέσουμε, όπως τα ερωτικά, κοινωνικά, βουκολικά, ακόμη και πολιτικού περιεχομένου. Τα αυτοσχέδια αυτά ποιητικά δημιουργήματα αποκαλούνται και τραγούδια γιατί οι ποιητάρηδες τα λένε τραγουδιστά με τη συνοδεία μουσικής (βιολί και λαούτο).
Η πιο συνηθισμένη φόρμα που χρησιμοποιείται για το τσιάττισμα στους ποιητικούς διαγωνισμούς είναι ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος σε δύο ομοιοκατάληκτους στίχους. Πολλές φορές όμως οι ποιητάρηδες χρησιμοποιούν και ένα έως δυο ακόμη στίχους, σε δεκαπεντασύλλαβο, οκτασύλλαβο, εξασύλλαβο, ακόμη και εννιασύλαβο. Στους επίσημους διαγωνισμούς επεκράτησε τελικά, το δίστιχο. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι η ομιλουμένη κυπριακή τοπική διάλεκτος.
Για να διαγωνιστεί κάποιος στα τσιαττιστά πρέπει να είναι καλός ποιητάρης, να έχει την ικανότητα πολύ γρήγορης σύνθεσης στοίχων και ταυτόχρονα την οξυδέρκεια να απαντά με αμεσότητα στον αντίπαλο του, παρασύροντας τον σε θεματολόγιο της δικής του επιλογής. Συχνά-πυκνά οι τσιαττιστάες απειλούν ο ένας τον άλλον, χλευάζουν και διασύρουν τους αντιπάλους τους, υπερτονίζοντας τις δικές τους ικανότητες ή χαρίσματα. Αρέσκονται δε να αυτοπροβάλλονται ως «δάσκαλοι» και αήττητοι ποιητάρηδες.
Τα τσιαττιστά έχουν έντονα κοινωνικό χαρακτήρα επειδή ακριβώς υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στους ποιητάρηδες και το ακροατήριο που μόνο στη περίπτωση των διαγωνισμών είναι «παθητικό». Σε όλες τις άλλες, διασκεδάσεις, γιορτές, γάμους, πανηγύρια, πολύ συχνά συμμετέχει στο τσιάττισμα, είτε δίνοντας το θέμα, είτε με ερωταπαντήσεις. Ως εκ τούτου τα τσιαττιστά αποτελούν ένα ισχυρό συνεκτικό κοινωνικό κρίκο αφού συμβάλλουν στην ψυχαγωγία και επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους κάθε ηλικίας, προσθέτοντας ποιότητα και χρώμα στις διάφορες εκδηλώσεις.
Παράλληλα, σε προσωπικό επίπεδο, το άτομο που θέλει να ασχοληθεί με το τσιάττισμα, πέραν του πηγαίου ταλέντου, που κι αυτό καλλιεργείται με την άσκηση, πρέπει να φροντίσει από μόνο του να αναπτύξει και ορισμένες δεξιότητες όπως καλά αντανακλαστικά, ετοιμότητα, αποστήθιση – απομνημόνευση στίχων, εμπλουτισμό του λεξιλογίου του, πλούσια φαντασία, ικανοποιητικές γενικές γνώσεις, άριστη γνώση της κυπριακής διαλέκτου, της λαϊκής ποίησης και της προϊστορίας (παλαιότερους ποιητάρηδες και το έργο τους). Πηγή: http://www.typos.com.cy/cat/26/article/616
Είπα να φύγω
Είπα να φύγω μα η καρδιά Κοντά σου με γυρνάει, Είναι μαζόχα φαίνεται Και θέλει να πονάει. Βάσανα
Βάσανα που ΄χει η ζωή και δάκρυα τα μάτια, Σαν οι καρδιές μας γίνονται σαν το γυαλλί κομμάτια . |
Αν μιαν ημέραν
Αν μιαν ημέραν εν να βκει Ο ήλιος που την δύση, Τότες τζαι η αγάπη μου Για σέναν εν να σβήσει. Εγώ δεν ήμουνα
Εγώ δεν ήμουνα τρελός Τρελό με έχει κάνει , Ο έρωτας που στα φτερά Την δύναμην μου βάνει. |
Περιπολία
Περιπολία κάμνουσειν Στου νού μου τα δρομούθτια, Τσιαμέ που πρώτοφίλησα Τα θτιό σου τα σιειλούθτια Μες την καρθτιά
Με στη καρθτιάν μου την φωθτιάν Που έκρουσες τζι΄ αφτέννει, Δίπλα της τρέσιει το νερό Πων να το πιώ να δροσιστώ Μα τζίνει εν πιέννει. |
Ηφαίστειο
Ηφαίστειο του Τσέρνομπιλ Είν΄ μέσα η καρδιά μου, Έτοιμο για να εκραγεί Που δεν είσαι κοντά μου. Αγάπησα την
Αγάπησα την που καρθτιάς Αμ εν τζαι είπα της το , Μου μοιάζει με την Παναγιά Το θάρρος εν το βρίσκω. |
Πηγή: http://www.stixoi.info/
Τσιαττιστά του Παλιομάτου Κυπριακές μαντινάδες - ΡΙΚ1
|
Τσιαττιστά Κυπριακες Μαντινάδες Του Παλιομάτου
|
Αφιέρωμα της Καθημερινής στη σύγχρονη Κυπριακή Τέχνη
Πηγή: http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/06/01061997.pdf
Καθημερινή - Κυριακή 1 Ιουνίου 1997
Καθημερινή - Κυριακή 1 Ιουνίου 1997
|